KÖŞE BUCAK

Mehmet Salih KÖSE

Eğitim Uzmanı

ÜZÜM

Karadeniz denilince önce hamsi gelir akla. Sonra horon, davul, zurna, kemençe. Yemek denilince bazı yerlerde “kuymak”, bazı yerlerde “mıhlama”. Akçaabat Köftesini de koy yanına afiyetle ye.

Karadeniz denilince dağlar gelir akla, sisli dağlar, eteklerine yapışmış gür ormanlar, dağların gözyaşı buz gibi sular.

Bir başka güzel vardır Karadeniz'de. Hem dağda, hem ormanda, hem de şehirde. Aynı endamda, aynı boyda. Yıllar yılı bu bölgede var olan Karadeniz güzeli. İlk ismi "İsabelle Gibbs" veya İsabella, sonra adı olur Favli, daha sonra Vitis Labrusca. Bizim söylemimizle kokulu üzüm, kara üzüm, Çilek üzümü. Her kapıda gölgedir, neşedir,yeşilden siyaha döner ve kabuğu serttir. Kaynatılır, süzülür, ikram süt ile edilir.

Adına Giresun'da “Samaksa” denir, Trabzon'da “samas” olur, Rize ve Artvin'e gidince “papecuk” denir.

Eski evlerin önünü mesken tutmuştur, ormanlarda karaağaçlara sarılarak büyür. Uzadıkça uzar, bıraksanız ekvatoru iki defa sarar. Kokuludur, mayhoştur, dertlere deva hastalara şifadır. Ama Karadenizli çok olduğundan değerini bilmez, sıradan görür onu. Ama bir yiyen ondaki tadı ve aromayı asla unutmaz.

Hiç kimse bilemez doğum tarihini, rivayete göre anavatanı Amerika'dır. İlk yetiştiren bir kadın: İsabella Gibbs.

Kokulu üzüm Karadeniz’in kültürel mirasıdır. Son yıllarda değerinin farkına varmıştır insanlar, toplarlar pazarda satarlar. Eline kırmızısı bulanmış, kokusu burnunda kalmış her Karadenizli Ağustos sonlarında Eylül başlarında kokulu üzüm muhabbeti yapar çarşıda pazarda. Pekmezi de olur, reçeli, de. Kaynatılır şurup gibi içilir. Yaralıdır kalbe, mideye.

Kokulu üzümün modern yetiştiriciliği yapılmamakta, entregre edilmemiştir. Yüzyıl önce değeri bilinir, işlenir ihraç edilirdi. Ama bugün geleneksel bağ ve bahçe kültürünün azalmasıyla koparılıp atılmakta. Hâlbuki eskiden bilhassa Rum ve Ermeni bağcılar kokulu üzüme önem vermekteydi.

Karadeniz'de kokulu üzün yetiştiriciliği desteklenmeli ve bu üzümün yaprağından, kendisinden yararlanma yollar aranmalı ve sanayi ürünü haline getirilmelidir. Bölgede tarımsal ekonomi açısından önemli bir üründür. İlaç sektöründe de kullanmak mümkündür.

Erzincan'ın kar üzümü ne kadar önemliyse Karadeniz'in de kokulu üzümü aynı değeri bulmalıdır. Ama nedense biz bu kara, güzel kokulu ve yararlı üzümü hep es geçtik yıllarca. Tarımcılar, ziraatçılar bu üzüme önem vermeli. Üniversiteler bu üzümden yeni mamul ürünler elde etmelidir. Bence fındıktan daha değerli olur sanayi ürünü haline getirirsek. Karadeniz'in de buna ihtiyacı var.

Kokulu üzüm ben varım diyor, ama Karadenizli uyumaktan bıkmadı bir türlü.

Hadi ziraat dalları işbaşına.